طراحي مدل و دسته بندی عوامل موثر بر توسعه قابلیت های فناورانه در شرکت های اکتشاف و تولید نفت ایرانی
محورهای موضوعی : مديريت تکنولوژيمرتضي ارجمندثابت 1 , مهدی الیاسی 2 , سید سروش قاضی نوری 3 , محمد نقی زاده 4
1 - دانشگاه علامه طباطبايي
2 - دانشگاه علامه طباطبایی
3 - دانشگاه علامه طباطبایی
4 - دانشگاه علامه طباطبايي
کلید واژه: قابلیت فناورانه, صنعت نفت و گاز, شرکتهای اکتشاف و تولید, همكاري فناورانه, ظرفيت جذب,
چکیده مقاله :
توسعه بالادست صنعت نفت و گاز همواره تحت تاثير توسعه فناوري بوده و افزايش قابليت فناورانه در بكارگيري و توسعه فناوري در این حوزه اثرگذار است. چرا كه منجر به افزایش بهره وری تولید و درآمد براي شرکت های اکتشاف و تولید خواهد شد. همچنين مفهوم قابليت فناورانه و عوامل موثر بر آن، با وجود برخي اشتراكات، در هر صنعت منحصر بفرد است و شناسایی و دسته بندی اين شاخص های در شرکت های اکتشاف و تولید اهميت دارد. اين پژوهش با شناسايي اين شكاف تحقيقاتي، به دنبال ارائه راهكار عملي براي افزايش قابلیت فناورانه در اين شركت ها است. روش اين تحقيق آميخته بوده و در بخش كيفي، جمع آوري داده با مطالعات کتابخانهای و پیمایش میدانی صورت گرفت. نتایج حاصل از تجزيه و تحلیل داده ها، منجر به شناسایی و دسته بندی عوامل و استحصال چارچوب ارتباطي آنها با قابلیت فناورانه در اين شركت ها شد. ابزار جمع آوري داده در بخش كمي، پرسشنامه است. روایی پرسشنامه با بهرهگیری از روایی محتوایی و روایی سازه و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ تاييد شد. حجم نمونه براي 5 شرکت اکتشاف و تولید، با روش كوكران 100 نفر و آزمون فرضیهها، با استفاده از نرم افزارSpss نسخه 19 صورت گرفت. نتايج نشان داد، در لايه دوم، پنج عامل «قابلیت مدیریت تحقیق و توسعه، قابلیت هاي قانونی، قابلیت همکاری فناورانه، ظرفیت جذب و توسعه فناوری، قابلیت دسترسی به منابع» و در لايه سوم 17 عامل بر قابليت فناورانه شركت هاي اكتشاف و توليد ايراني اثر گذار هستند.
The upstream development of the oil and gas industry has always been influenced by the development of technology, and the increase in technological capability is effective in the use and development of technology in this field. Because it will lead to an increase in production productivity and income for E&P companies. Also, the concept of technological ability and factors affecting it, despite some commonalities, is unique in each industry, and identifying and categorizing these indicators is important in E&P companies. By clarifying this research gap, this research seeks to provide a practical solution to increase the technological capability of these companies. The method of this research is mixed and in the qualitative part, data collection was done with library studies and field surveys. The results of the data analysis led to the identification and classification of factors and the extraction of their communication framework with technological capabilities in these companies. The data collection tool in the quantitative part is a questionnaire. The sample size for 5 E&P companies was determined by the Cochrane method of 100 people and hypothesis testing was done using Spss version 19 software. The results showed that, in the second layer, five factors "research and development management capability, legal capabilities, technological cooperation capability, technology absorption and development capability, access to resources" and in the third layer 17 factors on the technological capability of E&P companies are influential.
1- درخشان، مسعود و عاطفه تکلیف (1394)، «انتقال و توسعه فناوری در بخش بالادستی صنعت نفت ایران: ملاحظاتی در مفاهیم، الزامات، چالشها و راهکارها»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال چهارم، شماره 14، صفحات 33 تا 88.#
2- طهماسبی، سیامک و فرتوک زاده، حمیدرضا و بوشهری، علیرضا و طبائیان، سید کمال و قیدر خلجانی، جعفر،1395،مراحل شکل گیری و توسعه قابلیت های فناورانه؛ مطالعه یک سازمان صنعتی صنایع دریایی، مجله سیاست علم و فناوری، دوره 9, شماره 4.#
3- شایان مهر، حجت و حسن رحیم زاده میبدی، ۱۳۹۸، ساختار قراردادهای IPC (جدید)، پنجمین همایش ملی حقوق(تحولات مسئولیتهای مدنی در نظام حقوقی ایران)، میبد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد.#
4- میری مقدم، مژده؛ قاضی نوری، سید سپهر؛ ارائه مدلی براي شکل گیري نظام بخشی یادگیري در صنعت نفت؛ پایان نامه دکتری؛ دانشگاه تربیت مدرس؛ 1395.#
5- علاقه بندیان، محمدرضا و جعفریان، الناز و شاکری، اقبال،1396،نقش کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی در بستر توسعه پایدار،اولین کنفرانس ملی نقش حسابداری،اقتصاد و مدیریت،تبریز،https://civilica.com/doc/695086 #
6- نوروزي محمد، (1394). چالش انتقال فناوری در قراردادهای بالادستی نفت با تاکید بر قراردادهای بیع متقابل ایران. نشریه: پژوهش های سیاستگذاری و برنامه ریزی انرژی. سال:1394. دوره:1. صفحات :185-220.#
7- دقایقی, علی, جعفرنژاد, احمد, & باقری مقدم, ناصر. (1400). شکل گیری قابلیت های فناورانه برای فرارسی در محصولات پیچیده : تجهیزات حفاری انحرافی چاه های نفت و گاز. مدیریت توسعه فناوری, 9(2), 13-45. doi: 10.22104/jtdm.2021.4050.2440#
8- صفدری رنجبر, مصطفی, رحمان سرشت, حسین, منطقی, منوچهر, & قاضی نوری, سید سروش. (1395). پیشران های کسب و ایجاد قابلیت های فناورانه ساخت محصولات و سامانه های پیچیده در بنگاه های متاخر: مطالعه موردی شرکت توربوکمپرسور نفت (OTC). مدیریت نوآوری, 5(3), 1-26.#
9- علیرضا رجبی پور میبدی؛ مهرداد کیانی؛ احسان خیام باشی . (1398). نقش میانجی سرمایۀ اجتماعی در تأثیر رهبری اخلاقی بر گرایش کارآفرینانۀ سازمان. مجله مطالعات منابع انساني. دوره 9، شماره 2، تیر 1398، صفحه 111-134.#
10- نيلوفر بابائي، علي اصغر اسماعيل نيا، مرجان دامن كشيده، قدراله امام وردي. (1397). محاسبه انتشار تکنولوژي در بخش بالادستی صنعت نفت و اثر آن بر هزینه تولید نفت و گاز درایران. فصلنامه مطالعات اقتصادانرژي/ سال پانزدهم/شماره60/ بهار1398/ صفحات190-163#
11- طریقی, سینا, شوالپور, سعید, & سبحانیفرد, یاسر. (1399). استخراج سیاستهای توسعه توانمندیهای فناورانه شرکتهای اکتشاف و تولید ایرانی در حوزه ازدیاد برداشت نفت. سیاست علم و فناوری, 13(3), 29-45. doi: 10.22034/jstp.2020.12.3.1244#
12- کاظمی نجف آبادی عباس، غفاری علیرضا. (1399). ارزیابی کفایت منابع حقوق نفت در توسعه صنایع داخلی ساخت تجهیزات صنعت نفت و گاز در بخش بالادستی. نشريه پژوهش حقوق عمومی. دوره 21. شماره 65. صفحات 115-136. #
13- Rush, H., Bessant, J., Hobday, M., Hanrahan, E., & Medeiros, M. Z. (2014). The evolution and use of a policy and research tool: assessing the technological capabilities of firms. Technology Analysis & Strategic Management, 26(3), 353-365.#
14- Bell, M., & Pavitt, K. (1995). The development of technological capabilities. Trade, technology and international competitiveness, 22, 69-101.#
15- Hobday, M. (1998). Product complexity,innovation and industrial organisation. Research policy, 26(6), 689-710.#
16- Jorge Katz, Carlo Pietrobelli. (2018). Natural resource based growth, global value chains and domestic capabilities in the mining industry. Resources Policy, Volume 58, October 2018, Pages 11-20.#
17- Huang, C., et al. (2020) Clinical Features of Patients Infected with 2019 Novel Coronavirus in Wuhan, China. The Lancet, 395, 497-506.#
18- Jason Li-Ying, Yuandi Wang. (2015), Find Them Home or Abroad? The Relative Contribution of International Technology In-licensing to “Indigenous Innovation” in China. Long Range Planning, Volume 48, Issue 3, June 2015, Pages 123-134.#
19- Surajit Bag, Gunjan Yadav, Pavitra Dhamija, Krishan Kumar Kataria, (2021). Key resources for industry 4.0 adoption and its effect on sustainable production and circular economy: An empirical study. Journal of Cleaner Production, Volume 281, 25 January 2021, 125233.#
20- Xinyun Gao, Yongfa Chen. (2022). Research on the Path of Improving the Technological Innovation Ability of Chinese Pharmaceutical Industry Based on Technology. Pharmacology & Pharmacy. Vol.13 No.8, August 2022.#
21- Rodrigo Marques ,Maria Emília Camargo.(2016). What can we (still) learn about dynamic capabilities?. Revista Ibero-Americana de Estratégia 15(1):44-64.#
22- Reichert, F. M., & Zawislak, P. A. (2014). Technological Capability and Firm Performance. Vol. 9 No. 4 (2014): Technical Change and Innovation Policy in Latin America: Lessons learned.#
23- Yakubu Salisu and Lily Julienti Abu Bakar. (2019). echnological capability, relational capability and firms’ performance: The role of learning capability. Journal Revista de Gestão. Volume 27 Issue 1.#
24- Gary, M. and Yang, M. and Yetton, P. and Sterman, J. (2017). Stretch goals and the distribution of organizational performance. Organization Science. 28 (3): pp. 395-410.#
25- Martin Bell and Keith Pavitt. (1993)Technological Accumulation and Industrial Growth: Contrasts Between Developed and Developing Countries. Industrial and Corporate Change, Volume 2, Issue 2, 1993, Pages 157–210, https://doi.org/10.1093/icc/2.2.157.#
26- Jie Gao, (2019)Literature Review of Executive Compensation Gap and Company Performance. American Journal of Industrial and Business Management > Vol.9 No.1, January 2019.#
27- Bacon, R., & Kojima, M. (2019). Coping with oil price volatility. International Bank for Reconstruction and Development/World Bank Group.#
28- Ying-Tao Ren, Khim-Teck Yeo. (2006) Research challenges on complex product systems (CoPS) innovation. Journal of the Chinese Institute of Industrial Engineers 23(6):519-529.#
29- Virginia Acha , Orietta Marsili , Richard Nelson. (2004). What do we know about innovation?. Research Policy. Volume 33, Issue 9, November 2004, Pages 1253-1258.#
30- Yusuf Opeyemi Akinwale,South Africa, John-Felix Kayode Akinbami(2018), Factors influencing technology and innovation capability in the Nigerian indigenous oil firms, Int. J. Business Innovation and Research, Vol. 15, No. 2, 2018 247.#
31- Albert Merino-Saum, Pekka Halla, Valeria Superti, Anne Boesch. (2020). Indicators for urban sustainability: Key lessons from a systematic analysis of 67 measurement initiatives. Ecological Indicators 119 (2020) 106879.#
32- Shaker A. Zahra, Harry J. Sapienza, Per Davidsson .(2006). Entrepreneurship and Dynamic Capabilities: A Review, Model and Research Agenda. Journal of Management Studies 43(4):917-955.#
33- Teece, D. J., Pisano, G., & Shuen, A. (2010). Dynamic capabilities and strategic management. Strategic management journal, 509-533.#
34- Yexin Liu; Wei wei Wu; Pengbin Gao; Kangjia Liu, 2019, Exploring the Different Combinations of Technological Capability and Technology Management Capability in Different Stages of New Product Development, IEEE, Volume 7: 2019.#
35- Tarighi, S., & Shavvalpour, S. (2021). Technological development of E&P companies in developing countries: An integrative approach to define and prioritize customized elements of technological capability in EOR. Resources Policy, 72, 102051.#
36- Amundsen, ELsan. S., Andersen, C., & Sannarnes, J. G. (2019). Rent taxes on Norwegian hydropower generation. The Energy Journal, Jan 1, 97-116.#
37- Helfat, C.E. and Martin, J.A., 2015. Dynamic managerial capabilities: Review and assessment of man-agerial impact on strategic change. Journal of Management, 41)5), pp. 1281-1312.#
38- Teece, D.J., 2018, Business models and dynamic capabilities. Long Range Planning, Volume )51), pp. 40-49.#
39- Deloitte Center for Energy Solutions, 2018. Outlook on Oil & Gas. Accessed online on December2018.#