طراحي مدل و دسته بندی عوامل موثر بر توسعه قابلیت های فناورانه در شرکت های اکتشاف و تولید نفت ایرانی
الموضوعات : Technology Managementمرتضي ارجمندثابت 1 , مهدی الیاسی 2 , سید سروش قاضی نوری 3 , محمد نقی زاده 4
1 - دانشگاه علامه طباطبايي
2 - دانشگاه علامه طباطبایی
3 - دانشگاه علامه طباطبایی
4 - دانشگاه علامه طباطبايي
الکلمات المفتاحية: قابلیت فناورانه, صنعت نفت و گاز, شرکتهای اکتشاف و تولید, همكاري فناورانه, ظرفيت جذب,
ملخص المقالة :
توسعه بالادست صنعت نفت و گاز همواره تحت تاثير توسعه فناوري بوده و افزايش قابليت فناورانه در بكارگيري و توسعه فناوري در این حوزه اثرگذار است. چرا كه منجر به افزایش بهره وری تولید و درآمد براي شرکت های اکتشاف و تولید خواهد شد. همچنين مفهوم قابليت فناورانه و عوامل موثر بر آن، با وجود برخي اشتراكات، در هر صنعت منحصر بفرد است و شناسایی و دسته بندی اين شاخص های در شرکت های اکتشاف و تولید اهميت دارد. اين پژوهش با شناسايي اين شكاف تحقيقاتي، به دنبال ارائه راهكار عملي براي افزايش قابلیت فناورانه در اين شركت ها است. روش اين تحقيق آميخته بوده و در بخش كيفي، جمع آوري داده با مطالعات کتابخانهای و پیمایش میدانی صورت گرفت. نتایج حاصل از تجزيه و تحلیل داده ها، منجر به شناسایی و دسته بندی عوامل و استحصال چارچوب ارتباطي آنها با قابلیت فناورانه در اين شركت ها شد. ابزار جمع آوري داده در بخش كمي، پرسشنامه است. روایی پرسشنامه با بهرهگیری از روایی محتوایی و روایی سازه و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ تاييد شد. حجم نمونه براي 5 شرکت اکتشاف و تولید، با روش كوكران 100 نفر و آزمون فرضیهها، با استفاده از نرم افزارSpss نسخه 19 صورت گرفت. نتايج نشان داد، در لايه دوم، پنج عامل «قابلیت مدیریت تحقیق و توسعه، قابلیت هاي قانونی، قابلیت همکاری فناورانه، ظرفیت جذب و توسعه فناوری، قابلیت دسترسی به منابع» و در لايه سوم 17 عامل بر قابليت فناورانه شركت هاي اكتشاف و توليد ايراني اثر گذار هستند.
1- درخشان، مسعود و عاطفه تکلیف (1394)، «انتقال و توسعه فناوری در بخش بالادستی صنعت نفت ایران: ملاحظاتی در مفاهیم، الزامات، چالشها و راهکارها»، پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، سال چهارم، شماره 14، صفحات 33 تا 88.#
2- طهماسبی، سیامک و فرتوک زاده، حمیدرضا و بوشهری، علیرضا و طبائیان، سید کمال و قیدر خلجانی، جعفر،1395،مراحل شکل گیری و توسعه قابلیت های فناورانه؛ مطالعه یک سازمان صنعتی صنایع دریایی، مجله سیاست علم و فناوری، دوره 9, شماره 4.#
3- شایان مهر، حجت و حسن رحیم زاده میبدی، ۱۳۹۸، ساختار قراردادهای IPC (جدید)، پنجمین همایش ملی حقوق(تحولات مسئولیتهای مدنی در نظام حقوقی ایران)، میبد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد میبد.#
4- میری مقدم، مژده؛ قاضی نوری، سید سپهر؛ ارائه مدلی براي شکل گیري نظام بخشی یادگیري در صنعت نفت؛ پایان نامه دکتری؛ دانشگاه تربیت مدرس؛ 1395.#
5- علاقه بندیان، محمدرضا و جعفریان، الناز و شاکری، اقبال،1396،نقش کارآفرینی در اقتصاد مقاومتی در بستر توسعه پایدار،اولین کنفرانس ملی نقش حسابداری،اقتصاد و مدیریت،تبریز،https://civilica.com/doc/695086 #
6- نوروزي محمد، (1394). چالش انتقال فناوری در قراردادهای بالادستی نفت با تاکید بر قراردادهای بیع متقابل ایران. نشریه: پژوهش های سیاستگذاری و برنامه ریزی انرژی. سال:1394. دوره:1. صفحات :185-220.#
7- دقایقی, علی, جعفرنژاد, احمد, & باقری مقدم, ناصر. (1400). شکل گیری قابلیت های فناورانه برای فرارسی در محصولات پیچیده : تجهیزات حفاری انحرافی چاه های نفت و گاز. مدیریت توسعه فناوری, 9(2), 13-45. doi: 10.22104/jtdm.2021.4050.2440#
8- صفدری رنجبر, مصطفی, رحمان سرشت, حسین, منطقی, منوچهر, & قاضی نوری, سید سروش. (1395). پیشران های کسب و ایجاد قابلیت های فناورانه ساخت محصولات و سامانه های پیچیده در بنگاه های متاخر: مطالعه موردی شرکت توربوکمپرسور نفت (OTC). مدیریت نوآوری, 5(3), 1-26.#
9- علیرضا رجبی پور میبدی؛ مهرداد کیانی؛ احسان خیام باشی . (1398). نقش میانجی سرمایۀ اجتماعی در تأثیر رهبری اخلاقی بر گرایش کارآفرینانۀ سازمان. مجله مطالعات منابع انساني. دوره 9، شماره 2، تیر 1398، صفحه 111-134.#
10- نيلوفر بابائي، علي اصغر اسماعيل نيا، مرجان دامن كشيده، قدراله امام وردي. (1397). محاسبه انتشار تکنولوژي در بخش بالادستی صنعت نفت و اثر آن بر هزینه تولید نفت و گاز درایران. فصلنامه مطالعات اقتصادانرژي/ سال پانزدهم/شماره60/ بهار1398/ صفحات190-163#
11- طریقی, سینا, شوالپور, سعید, & سبحانیفرد, یاسر. (1399). استخراج سیاستهای توسعه توانمندیهای فناورانه شرکتهای اکتشاف و تولید ایرانی در حوزه ازدیاد برداشت نفت. سیاست علم و فناوری, 13(3), 29-45. doi: 10.22034/jstp.2020.12.3.1244#
12- کاظمی نجف آبادی عباس، غفاری علیرضا. (1399). ارزیابی کفایت منابع حقوق نفت در توسعه صنایع داخلی ساخت تجهیزات صنعت نفت و گاز در بخش بالادستی. نشريه پژوهش حقوق عمومی. دوره 21. شماره 65. صفحات 115-136. #
13- Rush, H., Bessant, J., Hobday, M., Hanrahan, E., & Medeiros, M. Z. (2014). The evolution and use of a policy and research tool: assessing the technological capabilities of firms. Technology Analysis & Strategic Management, 26(3), 353-365.#
14- Bell, M., & Pavitt, K. (1995). The development of technological capabilities. Trade, technology and international competitiveness, 22, 69-101.#
15- Hobday, M. (1998). Product complexity,innovation and industrial organisation. Research policy, 26(6), 689-710.#
16- Jorge Katz, Carlo Pietrobelli. (2018). Natural resource based growth, global value chains and domestic capabilities in the mining industry. Resources Policy, Volume 58, October 2018, Pages 11-20.#
17- Huang, C., et al. (2020) Clinical Features of Patients Infected with 2019 Novel Coronavirus in Wuhan, China. The Lancet, 395, 497-506.#
18- Jason Li-Ying, Yuandi Wang. (2015), Find Them Home or Abroad? The Relative Contribution of International Technology In-licensing to “Indigenous Innovation” in China. Long Range Planning, Volume 48, Issue 3, June 2015, Pages 123-134.#
19- Surajit Bag, Gunjan Yadav, Pavitra Dhamija, Krishan Kumar Kataria, (2021). Key resources for industry 4.0 adoption and its effect on sustainable production and circular economy: An empirical study. Journal of Cleaner Production, Volume 281, 25 January 2021, 125233.#
20- Xinyun Gao, Yongfa Chen. (2022). Research on the Path of Improving the Technological Innovation Ability of Chinese Pharmaceutical Industry Based on Technology. Pharmacology & Pharmacy. Vol.13 No.8, August 2022.#
21- Rodrigo Marques ,Maria Emília Camargo.(2016). What can we (still) learn about dynamic capabilities?. Revista Ibero-Americana de Estratégia 15(1):44-64.#
22- Reichert, F. M., & Zawislak, P. A. (2014). Technological Capability and Firm Performance. Vol. 9 No. 4 (2014): Technical Change and Innovation Policy in Latin America: Lessons learned.#
23- Yakubu Salisu and Lily Julienti Abu Bakar. (2019). echnological capability, relational capability and firms’ performance: The role of learning capability. Journal Revista de Gestão. Volume 27 Issue 1.#
24- Gary, M. and Yang, M. and Yetton, P. and Sterman, J. (2017). Stretch goals and the distribution of organizational performance. Organization Science. 28 (3): pp. 395-410.#
25- Martin Bell and Keith Pavitt. (1993)Technological Accumulation and Industrial Growth: Contrasts Between Developed and Developing Countries. Industrial and Corporate Change, Volume 2, Issue 2, 1993, Pages 157–210, https://doi.org/10.1093/icc/2.2.157.#
26- Jie Gao, (2019)Literature Review of Executive Compensation Gap and Company Performance. American Journal of Industrial and Business Management > Vol.9 No.1, January 2019.#
27- Bacon, R., & Kojima, M. (2019). Coping with oil price volatility. International Bank for Reconstruction and Development/World Bank Group.#
28- Ying-Tao Ren, Khim-Teck Yeo. (2006) Research challenges on complex product systems (CoPS) innovation. Journal of the Chinese Institute of Industrial Engineers 23(6):519-529.#
29- Virginia Acha , Orietta Marsili , Richard Nelson. (2004). What do we know about innovation?. Research Policy. Volume 33, Issue 9, November 2004, Pages 1253-1258.#
30- Yusuf Opeyemi Akinwale,South Africa, John-Felix Kayode Akinbami(2018), Factors influencing technology and innovation capability in the Nigerian indigenous oil firms, Int. J. Business Innovation and Research, Vol. 15, No. 2, 2018 247.#
31- Albert Merino-Saum, Pekka Halla, Valeria Superti, Anne Boesch. (2020). Indicators for urban sustainability: Key lessons from a systematic analysis of 67 measurement initiatives. Ecological Indicators 119 (2020) 106879.#
32- Shaker A. Zahra, Harry J. Sapienza, Per Davidsson .(2006). Entrepreneurship and Dynamic Capabilities: A Review, Model and Research Agenda. Journal of Management Studies 43(4):917-955.#
33- Teece, D. J., Pisano, G., & Shuen, A. (2010). Dynamic capabilities and strategic management. Strategic management journal, 509-533.#
34- Yexin Liu; Wei wei Wu; Pengbin Gao; Kangjia Liu, 2019, Exploring the Different Combinations of Technological Capability and Technology Management Capability in Different Stages of New Product Development, IEEE, Volume 7: 2019.#
35- Tarighi, S., & Shavvalpour, S. (2021). Technological development of E&P companies in developing countries: An integrative approach to define and prioritize customized elements of technological capability in EOR. Resources Policy, 72, 102051.#
36- Amundsen, ELsan. S., Andersen, C., & Sannarnes, J. G. (2019). Rent taxes on Norwegian hydropower generation. The Energy Journal, Jan 1, 97-116.#
37- Helfat, C.E. and Martin, J.A., 2015. Dynamic managerial capabilities: Review and assessment of man-agerial impact on strategic change. Journal of Management, 41)5), pp. 1281-1312.#
38- Teece, D.J., 2018, Business models and dynamic capabilities. Long Range Planning, Volume )51), pp. 40-49.#
39- Deloitte Center for Energy Solutions, 2018. Outlook on Oil & Gas. Accessed online on December2018.#